Thuế PVTM cho mía đường được cho là cần thiết nhưng áp thuế như thế nào để đảm bảo lợi ích hài hòa cho các bên? Câu trả lời cần tập trung vào mức thuế suất nhập khẩu đường thô và đường trắng.
Thuế phòng vệ thương mại (PVTM) được cho là công cụ hiệu quả để giúp người nông dân có thể phát triển kinh tế từ cây mía, doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn, đồng thời nhà nước quản lý được vấn đề an ninh lương thực và ngân sách quốc gia.
Trong thực tế, các chính sách thuế PVTM từng được áp dụng đã góp phần bảo vệ công ăn việc làm của hàng trăm nghìn lao động thuộc nhiều lĩnh vực sản xuất, khuyến khích sản xuất trong nước phát triển, giảm mức độ phụ thuộc vào hàng hoá nhập khẩu (đặc biệt đối với các hàng hóa thiết yếu của nền kinh tế như lương thực, thực phẩm...) và hỗ trợ cân bằng cán cân thanh toán quốc tế.
Thuế phòng vệ thương mại (PVTM) được cho là công cụ hiệu quả để giúp người nông dân có thể phát triển kinh tế từ cây mía, doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn.
Ngoài ra, thuế PVTM còn góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước với mức thuế thu được ước tính lên tới hàng nghìn tỉ đồng.
Thuế PVTM được cho là cần thiết nhưng áp thuế như thế nào để đảm bảo lợi ích hài hòa cho các bên? Câu trả lời cần tập trung vào mức thuế suất nhập khẩu đường thô và đường trắng.
Việc áp thuế PVTM cao sẽ đẩy giá đường lên cao. Nhờ vậy, nông dân có thể bán được mía giá tốt, tăng thêm thu nhập. Nhưng đồng thời họ cũng dễ phát sinh tâm lý ỷ y, không đầu tư nâng cao năng suất, từ đó đánh mất lợi thế khi hội nhập.
Trong khi đó, áp thuế giá PVTM cao sẽ khiến giá thành sản xuất các sản phẩm từ đường như bánh kẹo, nước ngọt… gia tăng, gây khó khăn cho doanh nghiệp sử dụng đường và người tiêu dùng. Bên cạnh đó, nếu giá đường cao, trong khi năng lực sản xuất nội địa chưa đủ đáp ứng nhu cầu của thị trường sẽ dễ phát sinh tình trạng nhập lậu đường, thị trường đường rơi vào tay các đầu nậu buôn lậu. Điều này không chỉ gây bất lợi cho doanh nghiệp sản xuất đường vì phải cạnh tranh với đường lậu mà còn khiến nhà nước bị thất thu nguồn thuế. Chưa kể, người tiêu dùng và doanh nghiệp thực phẩm, đồ uống sẽ "thiệt thòi" khi phải chịu một mức chi phí cao hơn cho đường tiêu dùng, sản xuất.
Ở một kịch bản khác, nếu áp thuế PVTM quá thấp, giá đường sẽ gia tăng không đáng kể. Lúc này, nguồn nguyên liệu đầu vào chủ yếu của nhiều dòng sản phẩm chế biến thực phẩm, nước uống cũng giảm đi tương ứng. Giá thành đầu vào của các doanh nghiệp sử dụng đường giảm nên những sản phẩm này khi đến tay người tiêu dùng sẽ có giá thành "mềm" và cạnh tranh hơn. Đồng thời, giá đường rẻ cũng sẽ siết chặt được tình trạng đường nhập lậu. Tuy nhiên, cả nông dân và nhà sản xuất đường sẽ phải chịu áp lực về chi phí khi thu nhập từ đường và mía không đủ bù đắp. Nhà nước siết được tình trạng đường lậu nhưng vẫn chưa thể khôi phục toàn bộ ngành mía đường.
Mỗi kịch bản đều đem lại những lợi ích và tiềm ẩn nhiều bất cập. Vì thế, cần xác định một mức thuế PVTM hợp lý giữa đường thô và đường trắng để đảm bảo lợi ích hài hòa giữa các bên, ổn định thị trường và tái lập môi trường cạnh tranh công bằng.
Nhiều khả năng trong thời gian tới, mức thuế nhập khẩu đối với đường thô và đường trắng sẽ được điều chỉnh lên với tỷ lệ phù hợp để bảo vệ ngành sản xuất nội địa, hài hoà lợi ích nhiều bên.
Bên cạnh đó, trong quá trình áp dụng các chính sách thuế PVTM, những quan ngại về việc khan hiếm nguồn đường mía, giá cả gia tăng do thuế hay việc giảm động lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước cũng cần được theo dõi, xử lý thông qua giám sát diễn biến giá và rà soát định kỳ để điều chỉnh biện pháp cho phù hợp thực tiễn.
Xét một cách tổng thể, thuế PVTM nếu được áp dụng kịp thời sẽ góp phần ngăn chặn những tác động tiêu cực của hàng nhập khẩu ồ ạt, cạnh tranh không lành mạnh với nguồn hàng trong nước và đảm bảo giữ vững sản xuất trong nước cũng như năng lực cạnh tranh.
Trong bối cảnh hội nhập, để bảo vệ lợi ích chính đáng của người nông dân, doanh nghiệp, người tiêu dùng và quốc gia, các biện pháp PVTM, trong đó bao gồm thuế PVTM được cho là thiết thực và hiệu quả. Áp dụng hợp lý, đúng pháp luật và cam kết quốc tế, thuế PVTM sẽ là tiền đề để các bên ổn định kinh tế, phát huy năng lực, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu do Quốc hội đề ra.
Bình luận thêm về việc áo thuế phòng vệ thương mại, ông PGS. TS Trần Việt Dũng, Trưởng khoa Luật Quốc tế, Đại học Luật TP HCM, việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại nói chung và chống bán phá giá nói riêng nhằm mục đích chính là đảm bảo các điều kiện cạnh tranh công bằng trên thị trường, từ đó, bảo vệ được quyền và lợi ích chính đáng của ngành sản xuất trong nước, nên nếu sau khi xem xét lại, Cơ quan điều tra thấy các điều kiện để áp dụng biện pháp chống bán phá giá chính thức được đáp ứng, thì việc áp dụng biện pháp chính thức đó là cần thiết.
Theo các quy định của WTO và của Luật Quản lý ngoại thương năm 2017 của Việt Nam, biện pháp chống bán phá giá tạm thời không được áp dụng quá 120 ngày kể từ ngày quyết định áp dụng thuế chống bán phá giá tạm thời có hiệu lực, nên đến cuối năm nay, Bộ Công Thương sẽ có quyết định chính thức về biện pháp chống bán phá giá đánh lên các sản phẩm này.
NGUYÊN AN